મોટા હોલ કે પર્વતની ખીણમાં અવાજના પડઘા સાંભળવા મળે છે. પડઘો એટલે તમારો જ અવાજ થોડી વાર પછી વખતે જ સંભળાય. કોઈ મોટા ખાલી હોલમાં આ અનુભવ તમને થયો હશે. અવાજ તરંગો બનીને હવામાં ફેલાય છે. અવાજના તરંગો એક પ્રકારની ઊર્જા છે તે દૂર સુધી પહોંચે છે પરંતુ તેના માર્ગમાં કોઈ દિવાલ કે અડચણ આવે તો તે તેને અથડાઈને પાછા ફરે છે. દિવાલ નરમ હોય તો તે અવાજની ઊર્જાને શોષી લે છે વળી પડઘા સંભળાતાં નથી. થિયેટરોમાં તમે જોયું હશે કે દિવાલ પર નરમ પદાર્થ વડે ડિઝાઈન કરેલી હોય છે. એટલે ફિલ્મના અવાજના પડઘા પડતા નથી.અવાજના પડઘા ક્યારે સંભળાય તે પણ જાણવા જેવું છે. તમે બોલો ત્યાર બાદ સેકંડના દસમા ભાગમાં જ તે પાછો ફરે તો તમે બંનેને જુદા પાડી શકો નહીં. અવાજ લગભગ ૩૪૦ મીટર પ્રતિ સેકંડ ગતિ કરે છે. એટલે અવાજ ૧૭ મીટર દૂરથી પાછો ફરે તો તમે પડઘો સાંભળી શકો. એટલે ૧૭ મીટર લાંબી હીલ હોય તો પડધો સંભળાય. નાના રૃમમાં પડઘા સંભળાતાં નથી કેમ કે દિવાલ નજીક હોવાથી ખૂબ અવાજ અને પડઘા વચ્ચે સમય રહેતો નથી.
મૂળ અવાજ અને પડઘા વચ્ચેના સમયનું ચોકસાઈ પૂર્વક માપ લઈને તમે સામેની દિવાલ કે પર્વત કેટલા અંતરે છે તેની ગણતરી પણ કરી શકો.
ચામાચિડિયા પોતાના અવાજનો પડઘો સાંભળીને સામે રહેલા ઝાડ, થાંભલા કે દિવાલોની માહિતી મેળવી લે છે અને અંધારામાં ઉડતાં હોવા છતાં ય ક્યાંય અથડાઈ પડતાં નથી.
અલ્ટ્રાસાઉન્ડ સિસ્ટમ એક રીતે અવાજ અને પડઘાનો ઉપયોગ કરીને દૂર રહેલી વસ્તુની માહિતી પણ મેળવી શકે છે.
No comments:
Post a Comment